Het mooie van dit thema is dat het op alle niveaus uit te werken is.
Beschrijving: totaaltheater met dans, zang, acrobatiek, en acts. Kinderen kiezen een discipline waar ze affiniteit mee hebben, en werken in een werkgroepje aan hun eigen aandeel in de voorstelling. Belangrijk voor een circusproject is vooral het gebruik van circusmuziek, iedere act vindt op muziek plaats. De slimme downloader haalt deze muziek van internet, maar verder zijn er titels op de markt in de kwaliteits muziekwinkels en websites. Hou er anders rekening mee dat het in de winkel besteld moet worden.
Werkwijze:
De kinderen komen in werkgroepen terecht en bereiden o.l.v. de leerkracht hun aandeel voor. Afhankelijk van hun leeftijds en ontwikkelingsfase verwerken ze de aanwijzingen van de leerkracht op basis van zelfwerkzaamheid. Kinderen hebben gemiddeld zo’n 4-6 bijeenkomsten nodig om een act onder de knie te krijgen. Voor de onderbouwkinderen is het helemaal niet gek om per act een ouder in te schakelen die n.a.v. de onderstaande aandachtspunten aan het werk gaat. Hierdoor kun jij meer coördinerend te werk gaan en je richten op andere taken (vormgevingsaspecten bijvoorbeeld).
Basisscholen werken vaak al thematisch met ‘circus’. Veel basisscholen doen dit echter zo traditioneel dat het eindresultaat nauwelijks zowel spelers als publiek uitdaagt, laat staan verrast. Wanneer een dansstijl erg hip is, wanneer kinderen goed kunnen skateboarden, een voetbal kunnen hooghouden, springtouwen, skippyballen of wat dan ook: laat het ze op muziek doen en maak er een act van. Verbreed zo je horizon, circus kan meer zijn dan de standaard programmaonderdelen. Theaterprojecten werken het beste wanneer de kinderen iets presenteren dat echt van henzelf is. Gun ze dat, en nodig ze uit om zelf ook met voorstellen komen.
Op alfabetische volgorde staan hier een aantal voorstellen en aandachtspunten om een circusshow op poten te krijgen.
Spoiler
Acrobatiek met de onderbouw haal je uit de dingen die ze tijdens bewegingsonderwijs al doen: over de bank lopen, overgooien, met linten, ballonnen, pittenzakjes, enzovoorts. Vooral de gezamenlijke bewegingen op muziek, de aandachtspunten zoals lachen e.d. zoals ze verderop staan beschreven maken dit onderdeel ook voor de onderbouwers een groot succes.
Voor de iets oudere kinderen kun je informeren wie sowieso al op een éénwieler kan fietsen, kan ballopen, een diabolo heeft, kan jongleren enzovoorts.
Verder dien je acrobatiek met kinderen niet te doen als je niet bevoegd bent om bewegingsonderwijs te geven. Er zijn voldoende oefeningen te vinden die ook voor kinderen geschikt zijn.
Tip: er zijn veel circusverenigingen die je zou kunnen vragen om een aantal kinderen in bovenstaande disciplines te begeleiden. Er zijn ook ouders die het leuk vinden om kinderen te helpen bij het onder de knie krijgen van bijvoorbeeld jongleren.
Spoiler
Kinderen maken al gauw de indruk van een circusartiest wanneer je hen de vorm van het applaus in ontvangst nemen goed aanleert. Iets kleins kan uitgroeien tot een wereldact wanneer professioneel het applaus kan worden uitgelokt. De artiest kijkt iets boven horizonhoogte en heeft de armen gespreid richting plafond. De armen volgen het hoofd tijdens het buigen, het hoofd buigt dus eerder.
Het is gebruikelijk dat artiesten het applaus ook weggeven aan een collega of circusdier. Men slaat de arm die grenst aan degene waarvoor het applaus is bestemd uit richting de ontvanger en kijkt er breed glimlachend naar.
Belangrijk is overigens om te allen tijde breeduit te grijnzen, dus ook tijdens de act. Hoe nep het voor de speler ook aanvoelt, het oogt authentiek.
Spoiler
Applaus trekken betekent dat je na een prestatie (hoe klein ook) het publiek aanspoort om te gaan klappen. Je maakt een plaatje (gaat in een pose cq tableau bij elkaar staan) en buigt zoals hierboven staat beschreven. Belangrijk is om steevast breed te lachen en je arm(en) wijds uit te slaan.
Spoiler
Eenvoudige armbewegingen, het uitslaan van benen, veel veren of andere beweeglijke franjes, veel grijnzen en voornamelijk spelen dat het geweldig is wat je doet.Wanneer je niet zoveel inspiratie hebt om dans als circusact om te vormen, laat ze dan bijvoorbeeld als clowns of circusdieren (de leeuwendans bijvoorbeeld) dansen.
Kijk hier voor dans.
Spoiler
Bij circus hebben we toch vaak een beestachtige associatie. Het temmen van dieren op een vrolijk muziekje blijft ook op kinderen een grote aantrekkingskracht uitoefenen. Het biedt voor een project als dit grote mogelijkheden voor het vak BEVO (beeldende vorming): maskers, staarten en hoefjes, klauwtjes enzovoort kunnen door de kinderen zelf worden vervaardigd, mits hun leeftijds en ontwikkelingsfase dat toelaat natuurlijk. Dierengezichten zijn ook te schminken (zie voor grime hier).
Hier een paar voorstellen:
paard (concours hipique, rekenen, buigen, dansen);
beer (een ballet);
hond (door een hoepel, een bal terug koppen, tellen en rekenen, op twee benen staan, geef hem steeds een brokje);
tijger (grommen, door een hoepel met papieren vlammen springen, het hoofd van de dompteur in de bek nemen).
Een tweede cd-speler met dierengeluid werkt erg op de lachspieren en is een aanrader mits ook in de repetitie toegepast zodat kinderen er bewegingen bij kunnen maken. Zie hier voor geluidseffecten.
Spoiler
Kinderen die niet zo’n zin hebben om een act te doen kunnen zich richten op de changementen (zie ook hier). Ze houden bijvoorbeeld een (desnoods denkbeeldig) gordijntje open voor de op en afgangen en brengen de attributen op en af.
Ze zijn op de achtergrond altijd aanwezig om de changementen te doen, maar bijvoorbeeld ook dingen aan te geven die tijdens een act uit de handen glippen. Zorg dat de changeurs dezelfde (kleur) kleding dragen.
Spoiler
Het maken van een clownsact waar ook echt om gelachen wordt is niet eenvoudig. Hier (zie hier), (aspecten van teksthumor) staat beschreven hoe een clown reageert. Neem dat als spelprincipe en breng clowns in een probleemsituatie door hele eenvoudige handelingen verkeerd te laten gaan. Laat ze een ballon opblazen, een jas aantrekken, twee stoelen klaarzetten en uitklappen, water uit een dichte fles halen om het op te drinken enzovoorts. Laat ze daarbij steeds van de ene in de andere verbazing vallen tijdens hun ontdekkingstocht en laat ze vooral hun zintuigen inzetten (hoe klinkt, ruikt, voelt e.d. het?). Veel van die verwondering lijkt gebaseerd op hoe een peuter in het leven staat: alles gebeurt in het moment, is leuk en nieuw.
Clownsacts zijn het mooiste wanneer ze non-verbaal en op muziek plaatsvinden. En met non-verbaal spel gaat het bij clowns vooral om de uitvergroting: grote houdingen, bewegingen en mimiek. Maak daarbij veel gebruik van z.g. ‘non-verbale terzijdes’: blikken die inzicht geven in wat de clown denkt c.q. voelt.
Spel van de clown wordt versterkt door de grime die hij heeft. De echte clownsgrimes zijn er op gebaseerd dat ze in een circustent vanuit de verte nog effect hebben en iedere verandering in de mimiek versterken. De goedbedoelde clownsmondjes zijn natuurlijk erg aardig, maar wanneer je er even op googelt (‘clown’ op afbeeldingen), heb je beschikking over een bijna onuitputtelijke bron aan voorbeelden die vele malen beter werken en authentieker overkomen.
De circuswereld heeft een hiërarchische structuur, en dat is bij clowns niet anders. Bij clowns is er voornamelijk sprake van een meester-knecht verhouding, waarbij de meesterclown het aan het einde van de act altijd moet ontgelden. Dit principe stamt rechtstreeks af van Commedia dell arte (zie hier), een maskerspel voor het volk dat graag de onderdrukkende gegoede burgerij voor schut zag gaan. De meester is de z.g. witte clown (wit geschminkt met een z.g. kegeltje op zijn hoofd) en de knecht is de z.g. August ( de clochard: stoppelbaard, slobberkleding). Kijk voor het achterliggende principe bij ‘de statusladder’ [LINK].
Clownsacts uit het circus zijn vaak non-verbaal, wanneer je wel tekst gebruikt moet je heel goed je tekstritme afwegen en het vooral niet te ingewikkeld maken, je noemt het dan een clownscène en geen act meer. Er is een voorbeeld van een clownscène als bijlage /// bijgevoegd om je een indruk te geven. Neem een eenvoudig principe als uitgangspunt, betrek de eerder genoemde statusladder erbij en laat de clowns primair reageren.
Spoiler
Combineer acts met elkaar. Wanneer je geen plekje vindt voor de kinderen die willen dansen, laat ze als intro of achtergrond voor een andere act dansen. Leuk minder spectaculaire dierenacts op met clowns, enzovoort.
Koppel acts waar mogelijk aan elkaar en combineer ze zo tot een nieuw bruisend geheel.
Spoiler
Het is altijd leuk om en echte goochelact op te laten voeren. Met een paar simpele trucs die je bijvoorbeeld van internet kan halen heb je al gauw veel effect. Vooral de muziek, de grootte van de armgebaren en de mimiek van goochelaar en assistente geven al gauw de indruk van een echte circusvoorstelling. Het grote werk (iemand doorzagen, of in een kist/doos met sabels doorspiesen) is altijd leuk om te proberen. Het kost veel verf en kartonnen dozen maar is wel heel spectaculair.
Grappige trucs met ‘gedachten lezen’ of kaarten trekken, geldstukken uit iemands oor goochelen of een knuffelkonijn uit een hoed, doen het allemaal goed. Belangrijk is wel dat het geconcentreerd en als een serieuze act gepresenteerd wordt, geef er gewicht aan: doe veel met de mimiek (gewichtig fronsen bijvoorbeeld) en de eerder genoemde armgebaren. Ook het ‘let op’-vingertje mag niet ontbreken.
Spoiler
Het is leuk om acts ‘fout’ te zien gaan. De Beer die de zweep afpakt en de berentemmer laat dansen, het z.g. slachtoffer dat halverwege de sabelact uit de kist stapt, de gewichten van de sterke man die door de assistente met één hand mee worden afgenomen enzovoorts. Het is leuk, maar je moet het niet meer dan drie keer in een show doen om voorspelbaarheid te voorkomen.
Spoiler
Gezien de vorm van een circustent (rond) is de spelrichting altijd in de rondte en de blikrichting boven horizonhoogte, die suggereert dat er hoog in de tent ook publiek aanwezig is. Het is mooi om een piste na te bootsen als je uitvoeringsruimte dat toelaat. Maak een opkomst midden achter en zet het publiek zoveel mogelijk om het spelvlak. Gebruik geschilderde dozen in verschillende kleuren (wel effen om onrust in het beeld te voorkomen) als je niet met hooibalen in de weer wilt.
Spoiler
In veel muziekmethodes zijn liedjes opgenomen over het circus, er zijn ook kinder-cd’s met circusliedjes. Het is leuk om je show te openen en te eindigen met zo’n lied.